Παράδοση που μυρίζει… Ελλάδα

Email Facebook Tweet| Εκτύπωση | 25 Δεκέμβριος 2014, 06:52 | Σημερινή

Χρόνο με τον χρόνο φθίνει ή εξαφανίζεται
Το χριστουγεννιάτικο ψωμί, το χριστόξυλο, το «πάντρεμα» της φωτιάς και το «τάισμα» της βρύσης είναι από τα έθιμα που αξίζει όχι μόνο να γνωρίζουμε, αλλά και να μην ξεχνούμε

Τα ελληνικά έθιμα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανίων χρόνο με τον χρόνο φθίνουν ή εξαφανίζονται, λόγω των δυτικών τρόπων, που όλο και πιο συχνά υιοθετούνται από την ελληνική κοινωνία…

Το χριστουγεννιάτικο ψωμί
Το ψωμί των Χριστουγέννων είναι έθιμο της Κρήτης. Το φτιάχνουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη φροντίδα και υπομονή. Το ζύμωμα είναι μια ιεροτελεστία. Χρησιμοποιούν ακριβά υλικά, ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα, λέγοντας: «Ο Χριστός γεννιέται, το φως ανεβαίνει, το προζύμι για να γένει». Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες απ’ τη ζύμη. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι. Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το μαχαίρι ή με το πιρούνι, όπως λουλούδια, φύλλα, καρπούς, πουλάκια. Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, το χριστόψωμο είναι ευλογημένο ψωμί.

Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, δίνοντας πολλές ευχές. Απαραίτητος επάνω, χαραγμένος ο σταυρός. Γύρω-γύρω διάφορα διακοσμητικά σκαλιστά στο ζυμάρι ή πρόσθετα στολίδια. Αυτά τόνιζαν τον σκοπό του χριστόψωμου και εξέφραζαν τις διάφορες πεποιθήσεις των πιστών. Την ημέρα του Χριστού, ο νοικοκύρης έπαιρνε το χριστόψωμο, το σταύρωνε, το έκοβε και το μοίραζε σ' όλη την οικογένειά του και σε όσους παρευρίσκονταν στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Μερικοί, εδώ βλέπουν έναν συμβολισμό της Θείας Κοινωνίας. Σε άλλα μέρη, τα χριστόψωμα τα έφτιαχναν κεντημένα με ωραία σχήματα, που γίνονταν πάνω στο ζυμάρι με διάφορα ποτήρια, μικρά ή μεγάλα ή κούπες από βελανίδια, που συμβόλιζαν την αφθονία που ήθελαν να έχουν στην παραγωγή των ζώων και της σοδειάς του σπιτιού τους. Μερικοί συνήθιζαν στη μέση του χριστόψωμου να βάζουν ένα άβαφο αβγό, που συμβόλιζε τη γονιμότητα.

Το χριστόξυλο
Στα χωριά της βόρειας Ελλάδας, από τις παραμονές των εορτών ο νοικοκύρης ψάχνει στα χωράφια και διαλέγει το πιο όμορφο, το πιο γερό, το πιο χοντρό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το πάει σπίτι του. Αυτό ονομάζεται χριστόξυλο και είναι το ξύλο που θα καίει για όλο το δωδεκαήμερο των εορτών (από τα Χριστούγεννα μέχρι και τα Φώτα) στο τζάκι του σπιτιού. Πριν ο νοικοκύρης φέρει το χριστόξυλο, κάθε νοικοκυρά φροντίζει να έχει καθαρίσει το σπίτι και με ιδιαίτερη προσοχή το τζάκι, ώστε να μη μείνει ούτε ίχνος από την παλιά στάχτη. Καθαρίζουν ακόμη και την καπνοδόχο, για να μη βρίσκουν πατήματα να κατέβουν οι καλικάντζαροι, τα κακά δαιμόνια, όπως λένε στα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα παραμύθια. Έτσι το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, όταν όλη η οικογένεια θα είναι μαζεμένη γύρω από το τζάκι, ο νοικοκύρης του σπιτιού ανάβει την καινούργια φωτιά και μπαίνει στην πυροστιά το χριστόξυλο. Ο λαός λέει ότι καθώς καίγεται το χριστόξυλο, ζεσταίνεται ο Χριστός, εκεί στην κρύα σπηλιά της Βηθλεέμ. Σε κάθε σπιτικό, οι νοικοκυραίοι προσπαθούν το χριστόξυλο να καίει μέχρι τα Φώτα.

Το φως των Χριστουγέννων
Άστρο λαμπρό τούς οδηγεί... Το φως της Άγιας Νύχτας είναι ξεχωριστό. Ακόμα και αν είναι ο ουρανός συννεφιασμένος, υπάρχει ένα φως γαλήνης, μία αχτίδα αισιοδοξίας που φωτίζει την κρύα χειμωνιάτικη νύχτα. Στη Χίο τα κορίτσια μαζεύονται σε ένα σπίτι. Αψηφούν το κρύο, ανοίγουν τα παράθυρα και βάζουν ένα ξερό κλαράκι βασιλικού δίπλα σε μία εικόνα της Παναγίας. Αρχίζουν να τραγουδούν τους χριστουγεννιάτικους, παραδοσιακούς, τοπικούς ύμνους και πριν καλά-καλά ξημερώσει μια λάμψη φωτίζει τη νύχτα. Είναι η ώρα που κάθε κορίτσι, κάθε γυναίκα κάνει μία ευχή και αυτή η ευχή βγαίνει αληθινή.

Το «πάντρεμα» της φωτιάς
Την παραμονή των Χριστουγέννων σε πολλά μέρη της Ελλάδας «παντρεύουν» τη φωτιά. Παίρνουν, δηλαδή, ένα ξύλο με θηλυκό όνομα π.χ. κερασιά και ένα με αρσενικό όνομα, συνήθως από αγκαθωτά δέντρα. Τα αγκαθωτά δέντρα, κατά τη λαϊκή αντίληψη, απομακρύνουν τα δαιμονικά όντα, όπως τους καλικάντζαρους. Στη Θεσσαλία, τα κορίτσια έβαζαν δίπλα στο αναμμένο τζάκι κλωνάρια κέδρου, ενώ τα αγόρια τοποθετούσαν κλαδιά αγριοκερασιάς.

Τα λυγερά αυτά κλωνάρια αντιπροσώπευαν προσωπικές τους επιθυμίες και μια καλότυχη γενικά ζωή. Όποιο κλωνάρι καιγόταν πρώτο, σήμαινε ότι ήταν καλό σημάδι για το κορίτσι ή το αγόρι, καθώς και ποιο θα παντρευόταν πρώτο, ανάλογα αν ήταν κέδρος ή αγριοκερασιά. Στα χωριά της βόρειας Ελλάδας, από τις παραμονές των εορτών ο νοικοκύρης ψάχνει στα χωράφια και διαλέγει το πιο όμορφο, το πιο γερό, το πιο χοντρό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το πάει σπίτι του. Η στάχτη των ξύλων αυτών προφύλασσε το σπίτι και τα χωράφια από κάθε κακό. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, όταν όλη η οικογένεια θα είναι μαζεμένη γύρω από το τζάκι, ο νοικοκύρης του σπιτιού ανάβει την καινούργια φωτιά και λέει: «Παντρεύω σε φωτιά για το καλό του νοικοκυριού». Σε κάθε σπιτικό προσπαθούν να διατηρήσουν τη φωτιά αυτή να καίει μέχρι τα Φώτα.

Το «τάισμα» της βρύσης
ΟΙ ΚΟΠΕΛΕΣ, τα χαράματα των Χριστουγέννων (αλλού την παραμονή της Πρωτοχρονιάς), κυρίως στα χωριά της Θεσσαλίας, πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση «για να κλέψουν το άκραντο νερό». Το λένε άκραντο, δηλαδή αμίλητο, γιατί δεν βγάζουν λέξη σ' όλη τη διαδρομή. Όταν φτάνουν εκεί, την «ταΐζουν», με διάφορες λιχουδιές: Βούτυρο, ψωμί, τυρί... Και λένε: «Όπως τρέχει το νερό σ' βρυσούλα μ', έτσ' να τρέχ' και το βιο μ». Έπειτα ρίχνουν στη στάμνα ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, «κλέβουν νερό» και γυρίζουν στα σπίτια τους πάλι αμίλητες μέχρι να πιούνε όλοι από τ' άκραντο νερό. Με το ίδιο νερό ραντίζουν και τις τέσσερεις γωνίες του σπιτιού, ενώ σκορπούν στο σπίτι και τα τρία χαλίκια.

ΠΗΓΗ : "  http://www.sigmalive.com      "