Σακχαρώδης διαβήτης: Επιπλοκές και Πρόληψη

Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (Σ.Δ.) αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ιατροκοινωνικά προβλήματα της σύγχρονης εποχής μας, με τάση παγκόσμιας «επιδημίας».

Ο αριθμός των ατόμων με Σ.Δ. σε παγκόσμια κλίμακα υπολογίζεται στα 170.000.000 με προοπτική το έτος 2030 να διπλασιαστεί ενώ στον Ελλαδικό χώρο 80% του συνολικού πληθυσμού πάσχουν από Σ.Δ.

Σημειωτέων ότι πολλά άτομα ούτε καν ξέρουν ότι έχουν Σακχαρώδη Διαβήτη.

Ο Σ.Δ. ξεχωρίζει σε 2 μεγάλες κατηγορίες.

1η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Σ.Δ. τύπου Ι: οφείλεται σε αυτοάνοση καταστροφή των Β-κυττάρων του παγκρέατος.

ΑΥΤΟΑΝΟΣΙΑ: Κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός του ανθρώπου παύει να «αναγνωρίζει» σαν δικά  του κύτταρα ή ιστούς και καταστρέφει αυτά.

Ο Σ.Δ. Ι εκδηλώνεται από μικρή ηλικία (βρεφική – παιδική).

Το φάρμακο για την αντιμετώπιση του είναι η ινσουλίνη, η οποία προσαρμόζεται στις ανάγκες μεταβολισμού και ανάπτυξης του νεαρού οργανισμού.

Ο Σ.Δ. 2 ορίζεται σαν Σακχαρώδης Διαβήτης των ενηλίκων (Σ.Δ. 2).

Εκδηλώνεται με αντίσταση στην ινσουλίνη. Σ.Δ.2 μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε άτομα και χωρίς κληρονομικό αναμνηστικό. Η διαφορά μεταξύ ΣΔ1 και ΣΔ2 είναι ότι στο ΣΔ1 υφίσταται έλλειψη ινσουλίνης, στο ΣΔ2 υπάρχει ινσουλίνη στην οποία ο οργανισμός εμφανίζει αντίσταση.

Όμως τα άτομα τα οποία έχουν:
- Κληρονομικό ιστορικό (σακχαρώδης διαβήτης στην οικογένειά τους).
- Τα παχύσαρκα άτομα.
- Γυναίκες οι οποίες έχουν εμφανίσει ΣΔ κατά την διάρκεια της κύησης.
- Άτομα με μεταβολικό σύνδρομο (αρτηριακή υπέρταση, αύξηση περιμέτρου της κοιλίας – διαταραχές λιπιδίων αίματος).
Έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες και υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης Σ.Δ.

Οι επιπλοκές του Σ.Δ. οποίος προκαλεί (Σ.Δ.) προκαλεί διαταραχές του συνολικού μεταβολισμού του οργανισμού (υδατανθράκων – λιπών – πρωτεϊνών).

Αφορούν όλα τα όργανα του σώματος όπως – δέρμα – αγγεία – καρδιά – νεφρική λειτουργία – εγκέφαλο – και μάλιστα πολλές φορές χωρίς θορυβώδη συμπτώματα.

Οι κυριότερες όμως επιπλοκές του Σ.Δ. τύπου 2 είναι: α) η ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙΔΟΘΕΙΑ, β) ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ, γ) ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ, δ) ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ.

α) ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΜΦΙΒΛΗΣΤΡΟΕΙΔΟΥΣ ΧΙΤΩΝΑ ΤΟΥ ΟΦΘΑΛΜΟΥ (αμφιβληειστροειδοπάθεια) ΣΑΝ ΕΠΙΠΛΟΚΗ Σ.Δ.

Συχνότερο αίτια τύφλωσης στις ηλικίες 20 – 74. Τα άτομα γενικώς με ΣΔ εμφανίζουν x 25 φορές πιθανότητα τύφλωσης συγκριτικά με τα υγιή άτομα.

Η τύφλωση οφείλεται: α) στην εξελικτική αμφιβληστροειδοπάθεια που προκαλεί ο ΣΔ και β) οίδημα της ωχράς κηλίδας.

Ωχρά κηλίδα: Κεντρικό βοθρίο του αμφιβληστροειδούς χιτώνα.

Αμφιβληστροειδής: χιτώνας ανατομικός του ματιού.

Η επιπλοκή μπορεί να διαδράμει χωρίς συμπτώματα παροδικά «θαμπώματα» οράσεως που εμφανίζουν τα άτομα με Σ.Δ. οφείλονται στις αυξομειώσεις του σακχάρου αίματος.

Η αντιμετώπισή της είναι η ΠΡΟΛΗΨΗ.

β) ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ (Δ.Ν.)

Η Δ.Ν. αναφέρεται σαν πρώτο αίτιο τελικού σταδίου χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας στις ΗΠΑ (κύρια αίτια νοσηρότητας και θνητότητας).

Συχνά συνδυάζεται με την αμφιβληστροειδοπάθεια.

Η διάγνωση γίνεται με την ανεύρεση ΜΙΚΡΟΛΕΥΚΩΜΑΤΟΥΡΙΑΣ – μικρά ποσά μικρομοριακής λευκωματίνης στα ούρα των ατόμων με ΣΔ, ενώ αργότερα παρατηρείται δια των ούρων αποβολή λευκωμάτων με μεγαλύτερου μοριακού βάρους (μακρολευκωματουρία). Ευρήματα τα οποία συνδέονται με αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Επίσης όταν τεκμηριωθεί η λευκωματουρία, η οποία σημαίνει εντόπιση του Σ.Δ. στα νεφρά (διαβητική νεφροπάθεια) η σχολαστική ρύθμιση σακχάρου, ρύθμιση αρτηριακής πίεσης, διακοπή του καπνίσματος, περιορισμός του λευκώματος των τροφών (0,8 γραμ/Kg βάρους) αποτελούν θεραπευτικούς στόχους.

Η ΚΥΡΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ του Δ.Ν. και εδώ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΟΛΗΨΗ.

γ) ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ (Σ.Ν.)

Αποτελεί την πιο σημαντική επιπλοκή του Σ.Δ. και είναι υπεύθυνη σε ποσοστό 60% - 70% των θανάτων των ασθενών με Σ.Δ. και κυριότερο αίτιο νοσηλείας των ατόμων με ΣΔ2.

ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΠΛΟΚΗ ΑΥΤΗ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΠΡΟΛΗΨΗ

Δηλαδή:
α) Χοληστερόλη LDL σε μικρότερη τιμή των 150mg/dL θεωρείται ότι η LDL συμμετέχει στην παθογένεση των αθηρωματικών πλακών.
β) Αρτηριακή Υπέρταση: 130/80mmHg – επιθυμητό επίπεδο.
γ) Διακοπή καπνίσματος.
δ) Ελεγχόμενη σωματική άσκηση.

δ) ΔΙΑΒΗΤΙΚΟ ΠΟΔΙ (Δ.Π.)

Το διαβητικό πόδι αποτελεί μία από τις συχνότερες και σοβαρότερες αιτίες επιπλοκές του ΣΔ. Τα άτομα με Σ.Δ. εμφανίζουν 15 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο ακρωτηριασμού σε σχέση με τις φυσιολογικές τιμές.

Οι βλάβες των κάτω άκρων οι οποίες προκαλούνται από τον Σ.Δ. οφείλονται στην περιφερική αγγειοπάθεια (βλάβη των αγγείων) και στην νευροπάθεια (βλάβη των νεύρων) οι οποίες αμφότερες προκαλούνται από την υπεργλυκαιμία του Σ.Δ.

Παθογονετικά οι αυξομειώσεις του σακχάρου που χαρακτηρίζουν τον Σ.Δ., προκαλούν βλάβες στα vasa vasorum (αγγεία των αγγείων) και (τα vasa nevrorum) (αγγεία των νεύρων). Η βλάβη των περιφερικών αγγείων (περιφερική αρτηριοπάθεια) καθιστά το δέρμα των ποδιών λεπτό, ευπαθές σε τραυματισμούς.

Πρακτικά οι βλάβες αυτές έχουν σαν αποτέλεσμα απώλεια της αισθητικότητας (ο ασθενής εμφανίζει τραυματισμός, εγκαύματα, επιφανειακές διαβρώσεις χωρίς να γίνονται άμεσα αντιληπτές).

Επίσης η νευροπάθεια των άκρων έχει σαν αποτέλεσμα ατροφία των μυών του ποδιού με αποτέλεσμα παραμορφώσεις των ποδιών.

Η παροχή αίματος καθίσταται οριακή και δεν καλύπτει την οξυγόνωση των ιστών του κάτω άκρου.

Το σύνολο όλων αυτών των αλλοιώσεων καθιστά τα πόδια των ατόμων με σακχαρώδη Διαβήτη ευάλωτα σε λοιμώξεις, τραυματισμούς, επιμολύνσεις.

Συμβουλευτικά: κάθε άτομο με Σ.Δ. σε καθημερινή βάση πρέπει να ελέγχει τα πόδια του (παρουσία ελκών – αλλαγή χρώματος του δέρματος – επιβράδυνση επούλωσης κάθε τραύματος).

Από όλα τα παραπάνω προκύπτουν ότι:
α) Οι κυριότερες επιπλοκές του Σ.Δ. είναι αγγειακής αιτιολογίας και υποστρώματος.

β) Ο τακτικός έλεγχος, ρύθμιση του σακχάρου και των συνοδών νοσημάτων (αρτηριακή υπέρταση – λιπαιμία) αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την δημιουργία ενός καλού επιπέδου υγιεινής διαβίωσης και αποφυγής (πρόληψης των επιπλοκών του Σ.Δ. με τακτικό προληπτικό έλεγχο).

ΠΟΤΕ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ Ο ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ Σ.Δ.; ΚΑΙ ΠΟΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΑΥΤΟΣ;

1. ΤΑΚΤΙΚΗ ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΑΚΧΑΡΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ

Γίνεται από τον ίδιο τον άρρωστο με τη χρήση ειδικής συσκευής και κατάλληλων ειδικών ταινιών.

Τα αποτελέσματα πρέπει να γράφονται σε ειδικούς πίνακες (ειδικά σημειωματάρια) ώστε να υπάρχει εκτίμηση της εικόνας ρύθμισης του σακχάρου, ώστε να εφαρμοσθεί η προληπτική παρακολούθηση του Σ.Δ.

Οι μετρήσεις του σακχάρου αίματος και η καταγραφή αυτών πρέπει να γίνονται 3 – 4 φορές κάθε εβδομάδα στον Σ.Δ. ο οποίος ρυθμίζεται με αντιδιαβητικά δισκία.

Αν ο Σ.Δ. ρυθμίζεται με ινσουλίνη οι μετρήσεις πρέπει να γίνονται 2 – 3 φορές κάθε ημέρα.

Στον ΣΔ1 οι μετρήσεις πρέπει να γίνονται 5 φορές ημερησίως, ώστε να ρυθμίζεται η δόση ινσουλίνης που χορηγείται καθημερινά στο νεαρό ασθενή.

2. ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ (Α.Π.)

Ο έλεγχος 2 – 3 φορές κάθε εβδομάδα και η στενή συνεργασία με τον θεράποντα γιατρό αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την μείωση των παράλληλων επικίνδυνων παραγόντων οι οποίοι όταν συνυπάρχουν με τον Σακχαρώδη Διαβήτη επιβαρύνουν της εξέλιξή του.

Οι τιμές Α/Π πρέπει να βρίσκεται στα επίπεδα 130/80mmHg.

3. ΕΛΕΓΧΟΣ – ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ – ΡΥΘΜΙΣΗ ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΙΚΟΥ (ΛΙΠΙΔΑΙΜΙΚΟΥ) PROFILE

Τα άτομα με Σ.Δ. πρέπει να εξετάζουν 1 φορά το χρόνο τουλάχιστον: α) την ολική χοληστερόλη (όχι πάνω από 200mg/dL, β) 100mg/dL για την LDL, γ) 150mg/dL για τα τριγλυκερίδια.

Αν τα διαβητικά άτομα έχουν και στεφανιαία νόσο οι τιμές της LDL πρέπει να κυμαίνεται στα 70-80mg/dL.

ΜΕΤΡΗΣΗ ΓΛΥΚΟΖΙΩΜΕΝΗΣ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗΣ (HbA1C)

Η μέτρηση της HbA1C εκφράζει τις τιμές του σακχάρου αίματος κατά την διάρκεια του τελευταίου τριμήνου (Η Hb, αιμοσφαιρίνη αποτελεί βασικό συστατικό των ερυθρών αιμοσφαιρίων η φυσιολογική ζωή των οποίων διαρκεί 120 – 140 ημέρες (η γλυκοζιωμένη Hb είναι η ένωση γλυκόζης αίματος και Hb του ερυθρού αιμοσφαρίου). Η γλυκοζιωμένη Hb αποτελεί χημική ένωση της Hb με γλυκόζη αίματος. Αυτή η Μη ενζυματική γλυκοζυλιώση (χωρίς παρουσία ενζύμου) συμβαίνει σε όλη τη ζωή των ερυθρών αιμοσφαιρίων (120 – 3 μήνες) όπως αυτά καταστρέφονται.

HbA1C ≤ % ποσοστό Hb φυσιολογική 4.8 – 6.1%

Η HbA1C αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο παρακολούθησης κάθε ατόμου με Σ.Δ.

Δεν χρησιμοποιείται για την διάγνωση του Σ.Δ.

Δεν ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες εμφάνισης επιπλοκών με Σ.Δ. όταν υπάρχουν τιμές HbA1C σε τιμές κάτω του 7%.

Υπάρχει σχετική αντιστοιχία των τιμών της HbA1C και των τιμών του σακχάρου αίματος

ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΜΑΤΙΩΝ – ΒΥΘΟΣΚΟΠΗΣΗ

Τα μάτια μας και ειδικά τα αγγεία των οφθαλμών αποτελούν ειδική αναφορά όχι μόνο στο ΣΔ αλλά και σε πολλά άλλα νοσήματα, εκπροσωπώντας την κατάσταση των αγγείων του οργανισμού.

Αλλοιώσεις των αγγείων του οφθαλμού που ελέγχονται με τη βυθοσκόπηση συνοδεύουν πολλές νόσοι, όπως:
- Αρτηριακή υπέρταση
- Σακχαρώδης Διαβήτης
- Αυτοάνοσα νοσήματα
- Αγγεΐιτιδες.

Έλεγχος οφθαλμολογικός (βυθοσκόπηση) στα άτομα με Σ.Δ. πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο (αν εμφανισθούν επιπλοκές η εξέταση να γίνεται κάθε 6μηνό).

Το πρώτο αίτιο τύφλωσης σε παγκόσμια κλίμακα θεωρείται ο Σακχαρώδης Διαβήτης.

ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΕΛΕΓΧΟΙ

α) Καρδιολογικός έλεγχος (ετήσιος συνήθως) που περιλαμβάνει ΗΚΓ (ηλεκτροκαρδιογράφημα) – Triplex καρδίας (καταγράφεται η δυναμική απεικόνιση της καρδιάς), είναι απολύτως απαραίτητη για την καλή ρύθμιση του σακχάρου αίματος στους διαβητικους.

β) Αγγειολογικός έλεγχος: οι αρτηρίες κάτω άκρων, καρωτίδες (κλινική εξέταση, triplex) – αγγειογραφία – ψηφιακή αγγειογραφία) πρέπει να πραγματοποιείται μία φορά το χρόνο.

γ) Επίσης Οδοντιατρικός έλεγχος κάθε εξάμηνο συνιστάται σε κάθε άτομο με Σ.Δ. όπως και τακτικός, (καμία φορά κάθε 6 μήνες).

δ) Έλεγχος των ποδιών (αποτελούν την «αχίλλειο πτέρνα» του Σ.Δ.) κάθε εξάμηνο για να αποφευχθούν οι επιπλοκές από πληγές, άτονα έλκη ή μικροτραυματισμός (πολύ συχνά ευρήματα στα άτομα με Σ.Δ. και τα οποία μπορεί να μην γίνουν αντιληπτά λόγω της αγγειοπάθειας και περιφερικής νευροπάθειας του Σ.Δ.).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Ο προληπτικός έλεγχος αποτελεί την «ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ» για τα άτομα με ΣΔ1 – 2. Ο έλεγχος του σακχάρου αίματος (νορμογλυκαιμία) θεωρείται ότι προλαβαίνει τις επιπλοκές του Σ.Δ.

ΠΗΓΗ : "   ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΖΩΝΗ     "