ΠΩΣ ΠΡΟΦΕΡΟΤΑΝ ΤΑ ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ;

ΠΗΓΗ : 

Περίπου για 1800 χρόνια τα Ομηρικά Έπη ήταν στα χείλη των ανθρώπων.
Πώς μπόρεσε ένα τραγούδι να αντέξει τόσο πολύ;
Ασφαλώς θα είχε ρυθμό μοναδικό και ανεπανάληπτο.
Σήμερα αν διαβάσουμε το κείμενο των Ομηρικών Επών δεν θα διακρίνουμε κανέναν ρυθμό. Ένα ανιαρό στριφνό κείμενο.
Δεν γνωρίζουμε λοιπόν πώς ακριβώς απαγγελόταν τα Ομηρικά Έπη. Διότι εάν γνωρίζαμε θα είχαμε εντυπωσιασθεί. Θα τα τραγουδούσε η νεολαία στον δρόμο (η νεολαία που σήμερα θεωρεί τον Όμηρο ένα ανιαρό ανάγνωσμα του γυμνασίου).

Τί μας διαφεύγει;

Κάνω μερικές υποθέσεις:

1) Στην εποχή του Περικλή καταγράγηκαν τα ομηρικά Έπη σε χαρτί. Προφανώς δεν καταγράφηκαν ΑΚΡΙΒΩΣ όπως τραγουδιόταν.
Πχ μετά από 5000 χρόνια βρίσκουν οι αρχαιολόγοι ένα χαρτί με τους στίχους “ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΗΛΙΕ ΝΟΗΤΕ ΚΑΙ ΜΥΡΣΙΝΗ ΕΣΥ ΔΟΞΑΣΤΙΚΗ, ΜΗ ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΣΑΣ ΜΗ ΛΗΣΜΟΝΑΤΕ ΤΗ ΧΩΡΑ ΜΟΥ”. Αν πάνε να το τραγουδήσουν δεν βγαίνει. Αν όμως κάποιος τους έλεγε οτι ο Θεοδωράκης επανέλαβε κάποιες λέξεις και το έκανε “ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΗΛΙΕ ΝΟΗΤΕ ΚΑΙ ΜΥΡΣΙΝΗ ΕΣΥ ΔΟΞΑΣΤΙΚΗ, ΜΗ ΠΑΡΑΚΑΛΩΩΩΩΩ ΣΑΣ ΜΗΗΗΗ …ΜΗ ΠΑΡΑΚΑΛΩΩΩΩΩ ΣΑΣ ΜΗΗΗΗ… ΜΗ ΠΑΡΑΚΑΛΩΩΩΩ ΣΑΣ ΜΗΗΗΗ ΛΗΣΜΟΝΑΑΑΑΤΕ ΤΗ ΧΩΡΑ ΜΟΥ” τότε το τραγούδι βγαίνει.

2) Τα διπλά γράμματα ήταν ΔΥΟ ΟΜΟΙΕΣ συλλαβές που για οικονομία χρόνου και χαρτιού δεν γράφαν το φωνήεν. Πχ γράφανε “Αλλά” και προφέρανε “αλαλά”.

3) Οι δίφθογγοι προφερόταν σαν ΔΥΟ φωνήεντα (Ερασμιακή προφορά). Γράφαν “και” αλλά προφέραν “Κάϊ”

4) Το Ο προφερόταν “Ού”. Βρίσκουμε σε κεραμικά τις λέξεις ΠΕΡΙΚΛΕΣ ΧΣΑΝΘΙΠΠΟ και ΦΕΙΔΙΟ ΕΙΜΙ. Μας φαίνεται περίεργο. Αν δεχτούμε ότι το Ο προφερόταν ΟΥ, τότε διαβάζουμε ΠΕΡΙΚΛΕΣ ΧΣΑΝΘΙΠΠΟΥ (Περικλής υιός Ξανθίππου) και ΦΕΙΔΙΟΥ ΕΙΜΙ (Είμαι του Φειδία – ανήκω στον Φειδία).
Στα χωριά ακόμη και σήμερα το “ο Γιώργος” το προφέρουν “ου Γιόργους”. Ο κύκλος είναι το σχήμα που παίρνουν τα χείλη όταν προφέρουν το ΟΥ.
Προφανώς το Ω προφερόταν όπως το σημερινό Ο.

5) Το γράμμα “ι” πρίν από φωνήεν προφερόταν “γι”. Η “Τροία” προφερόταν “Τρούγια” (εξ ού και το Τρόγιαν Χόρσ στα αγγλικά). Ο Αίας προφερόταν “άγιας” (εξ ού και το “άγιαξ” στα αγγλικά). Ο Μακρυγιάννης αναφέρει οτι στην εποχή του τα “ιερά χώματα” λεγόταν “γερά χώματα”!
Κάπου διάβασα για μια επιγραφή των Αιγυπτίων που αναφερόταν στο Βασίλειο των Αχιγιάβα. Προφανώς εννοεί τους Αχαιούς. Διότι το “Αχαιός” προφερόταν “Αχαγιούς”!

6)Το “Υ” προφερόταν “ίφ” (Πηλέιφς, Περσέιφς, Αχιλελέιφς).

7) Σε τί ρυθμό τραγουδάς ένα έπος που μιλά για μάχες και ηρωϊσμούς; Προφανώς όχι στον ρυθμό “Πετραδάκι- πετραδάκι για τα σένα τόχτισα”! Θέλεις έναν ρυθμό λεβέντικο. Ταχύ. Ξεσηκωτικό. Δηλαδή θέλεις μια μαντινάδα! Το δακτυλικό εξάμετρο (των Ομηρικών Επών ) και η μαντινάδα είναι ρυθμοί δεκαπεντασύλλαβοι!

8) Στην απαγγελία ενίοτε (χάριν του ρυθμού) οι λέξεις δεν τονίζονται όπως στον πεζό λόγο.

Κατόπιν όλων αυτών ιδού μια πιθανή εκδοχή για το πώς θα ακουγόταν η προφορά των Ομηρικών Επών: (διπλασίασα μερικέςλέξεις και πρόσθεσα ένα γράμμα όπου απαιτούσε ο ρυθμός).

ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσεν· πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω, πολλὰ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν, ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων. ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἑτάρους ἐρρύσατο, ἱέμενός περ· αὐτῶν γὰρ σφετέρῃσιν ἀτασθαλίῃσιν ὄλοντο, νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ. τῶν ἁμόθεν γε, θεά, θύγατερ Διός, εἰπὲ καὶ ἡμῖν.	Αυτό το κομμάτι μάλλον λεγόταν σε πεζό λόγο .
ἔνθ᾽ ἄλλοι μὲν πάντες, ὅσοι φύγον αἰπὺν ὄλεθρον, οἴκοι ἔσαν, πόλεμόν τε πεφευγότες ἠδὲ θάλασσαν·	Ενθ’ αλαλούι μεν παντές ουσούι φύγουν-φύγουν αίπιν ούλεθρουν ουί κουί εσάν-εσάνε πούλεμουν τε πεφέϋγουτες ηδέ θαλασασάνε .
τὸν δ᾽ οἶον νόστου κεχρημένον ἠδὲ γυναικὸς νύμφη πότνι᾽ ἔρυκε Καλυψὼ δῖα θεάων ἐν σπέσσι γλαφυροῖσι, λιλαιομένη πόσιν εἶναι.	Τουν δ’ ουϊούν – τουν δ’ ουϊούν νουστούϊ κεχριμένουν ηδε -ηδέ γιναϊκούς νιμφί πουτνί ερύκε έρυκε Κάλυψω διά θεάων εν σπεσίσι γλαφυρουίσι λιλαγιού μενήν πουσίν είναϊ .
ἀλλ᾽ ὅτε δὴ ἔτος ἦλθε περιπλομένων ἐνιαυτῶν, τῷ οἱ ἐπεκλώσαντο θεοὶ οἶκόνδε νέεσθαι εἰς Ἰθάκην, οὐδ᾽ ἔνθα πεφυγμένος ἦεν ἀέθλων καὶ μετὰ οίσι φίλοισι.	αλαλα ούτε δι ετούς ιλθέ περιπλουμένων ενιαϋφτόν τωί ουί επεκλωσάντου θέου ι ουικούνδε νεεσθάϊ ε ίς – ε ίς Ιθάκην ουιδ’ ενθά πεφύγμενους ηέν – ηέν αέθλων καϊ μετά – καϊ μετά ουίσι φιλουίσι .
θεοὶ δ᾽ ἐλέαιρον ἅπαντες νόσφι Ποσειδάωνος·	θεούϊ δελεάϊρουν απάντες ι απάντες νούσφι Πουσεϊδάωνους – – νουσφί Πουσεϊδαώνους .
ὁ δ᾽ ἀσπερχὲς μενέαινεν ἀντιθέῳ Ὀδυσῆι πάρος ἣν γαῖαν ἱκέσθαι.	Ου δ’ ασπερχές μενέαϊνεν αντί-αντιθεώι Οδησιί παρούς – παρούς ίν γάγιαν ικεσθάϊ .
ἀλλ᾽ ὁ μὲν Αἰθίοπας μετεκίαθε τηλόθ᾽ ἐόντας, Αἰθίοπας τοὶ διχθὰ δεδαίαται, ἔσχατοι ἀνδρῶν, οἱ μὲν δυσομένου Ὑπερίονος οἱ δ᾽ ἀνιόντος,	Αλαλ’ουμέν Αϊθίουπας μετεκιάθε τήλουθ τηλουθ’εούντας Αϊθί- -Αϊθιούπας τούϊ τούϊ διχθά δεδάγιατάϊ εσχάτουϊ ανδρώνε ούϊ μεν δισουμένουϊ Υπεργιούνους ούϊ – -Υπεργιούνους ουϊδ’ α- -ιδ’άϊ – δ’ ανιούντους
ἀντιόων ταύρων τε καὶ ἀρνειῶν ἑκατόμβης.	αντιουών ταϋφερών τε κάϊ αρνεγίων – καϊ ταύφρων τε καϊ αρνέγιων εκατούμβης .
ἔνθ᾽ ὅ γ᾽ ἐτέρπετο δαιτὶ παρήμενος·	Ενθ’ουγετέρπετο δαϊ – – δαϊτι παρημένους .
οἱ δὲ δὴ ἄλλοι Ζηνὸς ἐνὶ μεγάροισιν Ὀλυμπίου ἁθρόοι ἦσαν.	Ουί δε δή αλαλουί Ζηνούς ενί μεγάρου- μεγαρουίσι Ουλιμπιούϊ αθρούουϊ ησάνε .
τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε·	Τουίσι δε μιθών ηρχέ πατήρ ανδρών , θεών τε τουϊσι δε μιθών ηρχέ πατήρ ανδρών τε θέων .